ترخیص کالا از گمرک چیست؟
ترخیص کالا از گمرک یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند واردات و صادرات هر کشور است. این فرایند درواقع مجموعه‌ای از اقدامات اداری، قانونی و اجرایی است که پس از ورود کالا به مرزهای کشور انجام می‌شود تا کالا بتواند به‌صورت رسمی از گمرک آزاد شده و در اختیار واردکننده یا صادرکننده قرار گیرد. در زبان ساده، ترخیص کالا از گمرک یعنی انجام تمام تشریفات گمرکی برای خروج کالا از اماکن گمرکی به‌صورت قانونی.
اهمیت این فرآیند از آن جهت است که دولت‌ها از طریق گمرک، کنترل دقیق بر ورود و خروج کالاها، دریافت حقوق ورودی، مالیات، و اعمال سیاست‌های بازرگانی دارند. در بسیاری از کشورها از جمله ایران، گمرک نه‌تنها نهاد اجرایی بلکه نقش نظارتی و امنیتی بسیار مهمی نیز دارد. گمرک ایران، زیرمجموعه وزارت اقتصاد و دارایی است و از طریق سامانه جامع امور گمرکی (EPL)، تمامی فرایندهای مربوط به ترخیص کالا از گمرک را به‌صورت الکترونیکی انجام می‌دهد.
در این مقاله، به‌طور جامع تمام جنبه‌های ترخیص کالا از گمرک را بررسی می‌کنیم؛ از تعریف و مدارک موردنیاز گرفته تا هزینه‌ها، مراحل قانونی، نقش ترخیص‌کار و فناوری‌های نوینی که در این حوزه به کار می‌روند. اگر به تجارت بین‌الملل یا واردات علاقه‌مند هستید، این مقاله راهنمای کاملی برای درک دقیق و کاربردی فرآیند ترخیص است.
شرکت کیهان متین قرن و خدمات ترخیص کالا از گمرک
شرکت کیهان متین قرن از سال ۱۳۹۸ فعالیت رسمی خود را در زمینه واردات، صادرات، ترخیص کالا و ارائه خدمات تخصصی گمرکی آغاز کرده است. این شرکت با تکیه بر تجربه و دانش کارشناسان خود، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در میان فعالان حوزه بازرگانی و لجستیک کشور به دست آورد.
کیهان متین قرن با هدف تسهیل فرآیندهای تجاری، تمامی خدمات مربوط به ترخیص کالا از گمرک را در بنادر شمالی و جنوبی کشور به‌صورت حرفه‌ای و دقیق انجام می‌دهد. این شرکت با شناخت کامل از قوانین و مقررات گمرکی، به صاحبان کالا کمک می‌کند تا کالاهای خود را در کوتاه‌ترین زمان و با کمترین هزینه از گمرک ترخیص نمایند.
خدمات شرکت کیهان متین قرن در حوزه ترخیص کالا
-
ترخیص کالا از تمامی گمرکات کشور
این شرکت در گمرکات بندرعباس، بندر امام خمینی، خرمشهر، چابهار، انزلی، نوشهر، آستارا و سایر مبادی رسمی کشور فعالیت گسترده دارد. -
انجام کامل تشریفات گمرکی
از لحظه ورود کالا به انبار گمرک تا صدور مجوز خروج، کلیه مراحل شامل اظهار کالا، ارزیابی، اخذ مجوزها و پرداخت حقوق ورودی توسط تیم ترخیص شرکت انجام می‌شود. -
خدمات تخلیه، بارگیری و حمل داخلی
پس از ترخیص، خدمات بارگیری، حمل تا مقصد نهایی و تحویل ایمن کالا نیز در برنامه کاری شرکت قرار دارد. -
مشاوره تخصصی در امور گمرکی و بازرگانی
کارشناسان باتجربه شرکت با آگاهی از جدیدترین قوانین و تعرفه‌های گمرکی، بهترین راهکارها را برای واردکنندگان و صادرکنندگان ارائه می‌دهند. -
اعلام شفاف هزینه‌ها پیش از ترخیص
یکی از ویژگی‌های شاخص کیهان متین قرن، اعلام دقیق و شفاف هزینه‌های گمرکی و جانبی پیش از شروع فرآیند است تا مشتری بتواند برآورد مالی دقیقی از تجارت خود داشته باشد. -
بیمه و پلمپ کالا پیش از خروج از گمرک
تمامی محموله‌ها پیش از خروج بیمه و پلمپ می‌شوند و مشخصات آن به‌صورت دقیق برای صاحب کالا ارسال می‌گردد تا امنیت کالا تضمین شود.
ویژگی‌های متمایز شرکت کیهان متین قرن
-
برخورداری از تیم متخصص در ترخیص کالا از گمرک
-
فعالیت هم‌زمان در بنادر شمالی و جنوبی کشور
-
انجام سریع، مطمئن و دقیق تشریفات گمرکی
-
پشتیبانی کامل از مشتری از لحظه ورود کالا تا تحویل نهایی
-
رعایت اصول شفافیت، دقت و مسئولیت‌پذیری در تمام مراحل
شرکت کیهان متین قرن با شعار «اعتماد شما سرمایه ماست»، تلاش می‌کند تا فرآیند ترخیص کالا از گمرک را برای مشتریان خود ساده، سریع و مطمئن سازد. این مجموعه با استفاده از سیستم‌های نوین و نیروهای کارآزموده، آماده همکاری با شرکت‌ها و بازرگانان داخلی و خارجی در تمام زمینه‌های واردات و صادرات است.
مفهوم ترخیص کالا از گمرک به زبان ساده
برای اینکه بهتر بدانیم ترخیص کالا از گمرک چیست، باید ابتدا با مفهوم «گمرک» آشنا شویم. گمرک به‌عنوان یک نهاد دولتی، مسئول کنترل ورود و خروج کالا از مرزهای کشور است. هر کالایی که از خارج وارد کشور می‌شود یا از داخل کشور صادر می‌گردد، باید از مسیر گمرک عبور کند و تشریفات قانونی را طی نماید. این تشریفات همان چیزی است که به آن «فرآیند ترخیص کالا از گمرک» می‌گوییم.
در ساده‌ترین حالت، این فرآیند شامل چند گام اصلی است:
-
ورود کالا به انبار گمرک و دریافت قبض انبار
پس از ورود کالا، انبار گمرک قبضی صادر می‌کند که مشخصات کالا، وزن، تعداد بسته‌ها و تاریخ ورود در آن ثبت شده است. -
ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت
واردکننده باید پیش از ترخیص، کالا را در سامانه ثبت سفارش کرده و مجوز واردات را دریافت کند. -
ارائه اسناد و اظهار کالا به گمرک
اسنادی مانند فاکتور فروش، بارنامه، بیمه‌نامه و گواهی مبدأ باید به همراه اظهارنامه گمرکی ارائه شوند. -
بررسی، ارزیابی و تعیین تعرفه کالا
مأموران گمرک کالا را از نظر نوع، ارزش و تعرفه بررسی می‌کنند تا میزان حقوق ورودی و مالیات مشخص شود. -
پرداخت هزینه‌ها و دریافت مجوز ترخیص
پس از پرداخت تمام هزینه‌ها، مجوز رسمی برای خروج کالا صادر می‌شود. -
خروج کالا از گمرک و تحویل به صاحب کالا
در عمل، بسته به نوع کالا و قوانین جاری، ممکن است برخی مراحل ساده‌تر یا پیچیده‌تر باشند. برای مثال، کالاهای دارویی یا بهداشتی نیاز به مجوزهای جداگانه از سازمان غذا و دارو دارند.
در سال‌های اخیر، دیجیتالی‌شدن فرآیندها باعث شده تا ترخیص کالا از گمرک نسبت به گذشته سریع‌تر، شفاف‌تر و کم‌هزینه‌تر انجام شود. سامانه EPL یکی از مهم‌ترین ابزارهای الکترونیکی است که امکان ثبت، بررسی و پیگیری پرونده‌ها را به‌صورت آنلاین فراهم کرده است.
نقش گمرک در تجارت بین‌المللی
گمرک تنها محلی برای عبور کالا نیست، بلکه یکی از ارکان کلیدی در مدیریت تجارت خارجی محسوب می‌شود. هر کشوری برای حمایت از تولید داخلی و تنظیم تراز تجاری خود، نیاز به سیاست‌های دقیق گمرکی دارد. ترخیص کالا از گمرک در این میان، یکی از ابزارهای عملی اجرای این سیاست‌هاست.
گمرک‌ها وظایف مختلفی دارند:
-
جمع‌آوری حقوق و عوارض گمرکی
دولت از این طریق درآمد قابل توجهی کسب می‌کند. -
کنترل و نظارت بر ورود کالاهای ممنوعه یا خطرناک
مانند مواد مخدر، سلاح، یا کالاهای دارای تهدید زیست‌محیطی. -
اجرای سیاست‌های بازرگانی دولت
برای مثال، محدود کردن واردات کالاهایی که در داخل کشور تولید می‌شوند. -
تسهیل تجارت بین‌المللی
با استفاده از فناوری، همکاری‌های بین‌المللی و توافق‌نامه‌های تجاری. -
حمایت از امنیت اقتصادی و سلامت جامعه
از طریق کنترل استانداردها و جلوگیری از قاچاق.
در سطح بین‌المللی، بسیاری از کشورها به دنبال هماهنگی بیشتر در فرآیندهای گمرکی هستند. سازمان جهانی گمرک (WCO) استانداردهایی ارائه کرده است تا ترخیص کالا از گمرک در کشورهای مختلف با شفافیت و کارایی بیشتری انجام شود. ایران نیز عضو این سازمان است و بخشی از استانداردهای آن را در سیستم خود پیاده کرده است.
مدارک لازم برای ترخیص کالا از گمرک
فرآیند ترخیص بدون ارائه مدارک معتبر امکان‌پذیر نیست. یکی از مهم‌ترین دلایل تأخیر در ترخیص کالا از گمرک، نقص مدارک یا عدم تطابق اطلاعات آن‌هاست. مدارک اصلی موردنیاز عبارت‌اند از:
| نوع مدرک | توضیح | صادرکننده |
|---|---|---|
| پروفرما (Proforma Invoice) | پیش‌فاکتور اولیه خرید کالا | فروشنده خارجی |
| فاکتور تجاری (Commercial Invoice) | فاکتور نهایی خرید کالا | فروشنده خارجی |
| بارنامه (Bill of Lading) | سند حمل‌ونقل بین‌المللی کالا | شرکت حمل‌ونقل |
| گواهی مبدأ (Certificate of Origin) | نشان‌دهنده کشور تولیدکننده کالا | اتاق بازرگانی کشور مبدأ |
| قبض انبار | سند رسمی ورود کالا به انبار گمرک | گمرک مقصد |
| کارت بازرگانی | مجوز رسمی فعالیت بازرگانی | اتاق بازرگانی ایران |
| ثبت سفارش | مجوز واردات کالا | سامانه جامع تجارت |
| بیمه‌نامه حمل‌ونقل | پوشش بیمه‌ای کالا تا مقصد | شرکت بیمه |
| گواهی بازرسی (در صورت نیاز) | تأیید کیفیت و کمیت کالا | شرکت بازرسی معتبر |
هرگونه مغایرت در اطلاعات این مدارک می‌تواند منجر به توقف یا جریمه در گمرک شود. بنابراین توصیه می‌شود قبل از شروع فرایند، تمام اسناد به‌دقت بررسی و در سامانه EPL بارگذاری شوند.
مراحل گام‌به‌گام ترخیص کالا از گمرک
فرآیند ترخیص کالا از گمرک در نگاه اول پیچیده به نظر می‌رسد، اما درواقع مجموعه‌ای از گام‌های مشخص است که با رعایت دقیق آن‌ها می‌توان بدون تأخیر یا جریمه، کالا را از گمرک خارج کرد. این مراحل به‌ترتیب عبارت‌اند از:
۱. ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت
اولین گام، ثبت سفارش کالا در سامانه جامع تجارت (ntsw.ir) است. در این مرحله، واردکننده اطلاعات دقیق کالا، تعرفه گمرکی، کشور مبدأ، ارزش و نوع قرارداد را وارد می‌کند. بدون ثبت سفارش، ترخیص کالا از گمرک غیرممکن است.
۲. ورود کالا به انبار گمرک
پس از رسیدن کالا به کشور، توسط شرکت حمل‌ونقل به انبار گمرک تحویل داده می‌شود. گمرک پس از بررسی اولیه، قبض انبار صادر می‌کند که نشان‌دهنده ورود رسمی کالا به محدوده گمرکی است.
۳. تنظیم و ارائه اظهارنامه گمرکی
واردکننده یا ترخیص‌کار موظف است اظهارنامه‌ای را در سامانه EPL تنظیم کند. این اظهارنامه شامل تمام جزئیات کالا، ارزش، وزن، تعداد و کد تعرفه است. پس از ثبت، سیستم به‌صورت خودکار مسیر سبز، زرد یا قرمز را تعیین می‌کند:
-
مسیر سبز: ترخیص سریع بدون ارزیابی فیزیکی
-
مسیر زرد: بررسی اسناد
-
مسیر قرمز: بررسی فیزیکی کالا
۴. کنترل و ارزیابی کالا
در صورت انتخاب مسیر زرد یا قرمز، کارشناسان گمرک کالا را بررسی می‌کنند تا از مطابقت مشخصات واقعی با اظهارنامه مطمئن شوند. در این مرحله، ارزش کالا نیز ارزیابی می‌شود.
۵. پرداخت حقوق و عوارض گمرکی
پس از تأیید ارزش کالا، میزان حقوق ورودی، مالیات و سایر عوارض تعیین می‌شود. پرداخت از طریق سامانه پرداخت الکترونیکی گمرک انجام می‌گیرد. حقوق ورودی معمولاً بر اساس ارزش CIF (قیمت کالا + بیمه + حمل) محاسبه می‌شود.
۶. اخذ مجوزهای لازم از سازمان‌های ذی‌ربط
بسته به نوع کالا، ممکن است مجوزهایی از سازمان‌های مختلف مانند وزارت بهداشت، سازمان استاندارد یا جهاد کشاورزی نیاز باشد.
برای مثال:
-
کالاهای دارویی → وزارت بهداشت
-
مواد غذایی → سازمان غذا و دارو
-
تجهیزات صنعتی → سازمان استاندارد
۷. صدور مجوز ترخیص و خروج کالا
پس از پرداخت هزینه‌ها و تأیید نهایی اسناد، مجوز رسمی ترخیص صادر می‌شود. سپس، با مراجعه به انبار، کالا تحویل گرفته شده و از محوطه گمرک خارج می‌گردد.
انواع روش‌های ترخیص کالا از گمرک
فرآیند ترخیص کالا از گمرک بسته به شرایط و نیاز واردکننده می‌تواند به روش‌های مختلف انجام شود. آشنایی با این روش‌ها به صرفه‌جویی در زمان و هزینه کمک زیادی می‌کند.
۱. ترخیص مستقیم توسط صاحب کالا
در این روش، واردکننده خودش تمامی مراحل را انجام می‌دهد. برای این کار باید کارت بازرگانی معتبر، تجربه کافی و آشنایی با سامانه EPL داشته باشد.
مزایا:
-
کاهش هزینه کارمزد ترخیص‌کار
-
کنترل مستقیم بر فرآیند
معایب:
-
نیاز به زمان زیاد و دانش تخصصی
-
احتمال بروز خطا در ثبت اطلاعات
۲. ترخیص توسط ترخیص‌کار یا کارگزار گمرکی
اکثر بازرگانان ترجیح می‌دهند از خدمات ترخیص‌کاران حرفه‌ای استفاده کنند. ترخیص‌کار شخصی است که با داشتن مجوز رسمی از گمرک، از طرف صاحب کالا اقدام به ترخیص می‌کند.
مزایا:
-
سرعت بالا و دقت در انجام مراحل
-
کاهش ریسک خطاهای سیستمی یا قانونی
معایب:
-
پرداخت کارمزد اضافی
-
نیاز به اعتماد کامل به ترخیص‌کار
۳. ترخیص فوری یا Express
در این نوع، کالاهایی که فاسدشدنی یا حساس هستند (مانند دارو یا مواد غذایی) در مسیر سبز قرار می‌گیرند و بدون بازرسی فیزیکی آزاد می‌شوند.
۴. ترخیص با وکالت‌نامه رسمی
در این روش، واردکننده با تنظیم وکالت‌نامه، شخص دیگری را به‌طور موقت مسئول انجام تشریفات گمرکی می‌کند.
هزینه‌ها و تعرفه‌های گمرکی در ایران
یکی از جنبه‌های مهم در ترخیص کالا از گمرک، آگاهی از هزینه‌ها و تعرفه‌هاست. هزینه نهایی به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله نوع کالا، ارزش آن، کشور مبدأ و نرخ ارز.
اجزای اصلی هزینه ترخیص کالا:
-
حقوق ورودی: درصدی از ارزش CIF کالا.
-
مالیات بر ارزش افزوده: معمولاً ۹٪ از مجموع ارزش کالا + حقوق ورودی.
-
عوارض گمرکی و سایر هزینه‌های قانونی: شامل هزینه انبارداری، باربری، بیمه و خدمات.
-
هزینه ترخیص‌کار (در صورت استفاده): بین ۱ تا ۳ درصد ارزش کل کالا.
به‌طور معمول، هزینه‌های گمرکی بین ۱۵ تا ۳۰ درصد ارزش نهایی کالا را شامل می‌شوند. برای محاسبه دقیق، باید به جدول تعرفه‌های گمرکی سالانه منتشرشده توسط گمرک ایران مراجعه کرد.
نقش ترخیص‌کار در فرآیند گمرکی
ترخیص‌کار (Customs Broker) فردی متخصص است که با دانش فنی و تجربه عملی، تمامی مراحل ترخیص کالا از گمرک را از طرف واردکننده انجام می‌دهد. حضور او برای بازرگانانی که آشنایی کافی با قوانین ندارند بسیار حیاتی است.
وظایف اصلی ترخیص‌کار:
-
تنظیم اظهارنامه گمرکی
-
ارائه و کنترل اسناد
-
دریافت مجوزهای سازمانی
-
پرداخت هزینه‌ها و پیگیری پرونده در سامانه EPL
-
هماهنگی با انبار و شرکت حمل‌ونقل
ترخیص‌کاران مجاز معمولاً دارای شماره مجوز رسمی از گمرک ایران هستند و تحت نظارت اتاق بازرگانی فعالیت می‌کنند. انتخاب ترخیص‌کار حرفه‌ای می‌تواند زمان ترخیص را از چند هفته به چند روز کاهش دهد.
مشکلات رایج در ترخیص کالا از گمرک
با وجود پیشرفت‌های سیستمی، هنوز هم موانع و مشکلاتی در مسیر ترخیص وجود دارد که می‌تواند باعث تأخیر یا افزایش هزینه‌ها شود.
متداول‌ترین مشکلات:
-
نقص در مدارک یا مغایرت اطلاعات
یکی از دلایل اصلی توقف کالا در گمرک. -
تغییر نرخ ارز و تأثیر آن بر هزینه نهایی
باعث ناهماهنگی بین ثبت سفارش و اظهار ارزش کالا می‌شود. -
عدم هماهنگی بین سازمان‌های مرتبط
گاهی مجوزهای وزارتخانه‌ها به‌صورت فوری صادر نمی‌شوند. -
مشکلات فنی در سامانه EPL
قطعی سامانه یا خطای سیستمی ممکن است باعث تأخیر شود. -
ارزیابی نادرست ارزش کالا
در صورت اعتراض، نیاز به کارشناسی مجدد خواهد بود.
برای جلوگیری از این موارد، توصیه می‌شود از مشاوران حرفه‌ای و ترخیص‌کاران مجاز استفاده شود.
قوانین و مقررات مرتبط با ترخیص کالا از گمرک
برای انجام درست و قانونی ترخیص کالا از گمرک، آشنایی با قوانین و آیین‌نامه‌های گمرکی الزامی است. این قوانین چارچوبی را تعیین می‌کنند که تمامی واردکنندگان و صادرکنندگان باید از آن پیروی کنند. در ایران، مهم‌ترین مرجع قانونی در این زمینه قانون امور گمرکی مصوب سال ۱۳۹۰ و آیین‌نامه اجرایی آن مصوب ۱۳۹۱ است.
مهم‌ترین مواد قانونی در ترخیص کالا:
-
ماده ۳۸: تعیین‌کننده حقوق ورودی کالاها بر اساس تعرفه گمرکی.
-
ماده ۴۲: الزام اظهار دقیق ارزش کالا در اظهارنامه گمرکی.
-
ماده ۴۵: مسئولیت ترخیص‌کار در صحت اسناد و مدارک.
-
ماده ۶۶: رسیدگی به اختلافات گمرکی از طریق کمیسیون‌های تخصصی.
-
ماده ۱۱۳: امکان ترخیص موقت کالا برای پردازش یا نمایش در نمایشگاه‌ها.
همچنین آیین‌نامه اجرایی گمرک، جزئیات مربوط به تشریفات، ثبت، ارزیابی و صدور مجوز ترخیص را به‌طور کامل مشخص کرده است. رعایت این قوانین نه‌تنها از بروز جرایم مالی و توقیف کالا جلوگیری می‌کند، بلکه روند ترخیص را تسهیل می‌نماید.
سامانه EPL و نقش آن در تسهیل ترخیص کالا
سامانه EPL (Electronic Port Logistics) یکی از تحولات مهم در حوزه گمرک الکترونیکی ایران است. این سامانه توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران طراحی و راه‌اندازی شده تا تمامی فرآیندهای ترخیص کالا از گمرک به‌صورت دیجیتالی و بدون مراجعه حضوری انجام شود.
مزایای سامانه EPL:
-
کاهش زمان ترخیص کالا از چند روز به چند ساعت.
-
افزایش شفافیت و جلوگیری از فساد اداری.
-
دسترسی آنلاین به تمام مراحل ترخیص.
-
اتصال مستقیم به سامانه جامع تجارت، وزارت صمت، سازمان استاندارد و بانک مرکزی.
-
امکان ردیابی پرونده‌ها در هر مرحله توسط واردکننده یا ترخیص‌کار.
با وجود این مزایا، گاهی مشکلات فنی یا قطعی سامانه موجب کندی فرآیند می‌شود. بااین‌حال، گمرک ایران در سال‌های اخیر در جهت رفع این چالش‌ها و توسعه گمرک هوشمند گام‌های مؤثری برداشته است.
ترخیص کالاهای خاص (دارویی، کشاورزی، صنعتی)
برخی کالاها به‌دلیل ماهیت خاص خود نیازمند مجوزها و شرایط ویژه‌ای برای ترخیص هستند. در ادامه به چند گروه مهم اشاره می‌شود:
۱. کالاهای دارویی و بهداشتی
ترخیص این نوع کالاها تنها با مجوز رسمی از سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت انجام می‌شود. مدارک شامل پروانه ورود، گواهی اصالت، و تاییدیه کیفیت است.
۲. کالاهای کشاورزی و دامی
برای این گروه از کالاها مجوز قرنطینه نباتی یا دامی لازم است تا از نظر آلودگی و سلامت بررسی شوند. صدور مجوز توسط وزارت جهاد کشاورزی صورت می‌گیرد.
۳. کالاهای صنعتی و ماشین‌آلات
ماشین‌آلات سنگین، تجهیزات کارخانه‌ای و ابزار صنعتی نیازمند گواهی استاندارد و تأییدیه سازمان ملی استاندارد ایران هستند. در برخی موارد باید شماره سریال دستگاه‌ها نیز در اظهارنامه درج شود.
۴. کالاهای فرهنگی یا رسانه‌ای
ترخیص این نوع کالاها با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شود.
رعایت این الزامات به کاهش تأخیر و جلوگیری از توقیف کالا کمک زیادی می‌کند.
ترخیص کالا از گمرک در کشورهای دیگر
بررسی سیستم‌های جهانی نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی برای سرعت‌بخشیدن به ترخیص کالا از گمرک استفاده می‌کنند. در ادامه به چند نمونه اشاره می‌کنیم:
| کشور | ویژگی بارز سیستم گمرکی | فناوری مورد استفاده |
|---|---|---|
| چین | گمرک تمام‌هوشمند و دیجیتال | هوش مصنوعی، بلاک‌چین |
| ترکیه | گمرک یکپارچه با بنادر و فرودگاه‌ها | سامانه یک‌پنجره‌ای (Single Window) |
| آلمان | تمرکز بر کاهش زمان حمل و ترخیص | سیستم Zoll دیجیتال |
| امارات | گمرک خودکار دبی (Dubai Customs) | کنترل هوشمند با اسکنرهای 3D |
ایران نیز با راه‌اندازی سامانه EPL و اتصال آن به سامانه جامع تجارت، گام بزرگی در مسیر دیجیتالی‌سازی برداشته است. با توسعه این زیرساخت‌ها، ترخیص کالا از گمرک در ایران به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر می‌شود.
نکات طلایی برای تسریع در ترخیص کالا از گمرک
برای بازرگانان حرفه‌ای، زمان در تجارت بین‌المللی برابر با سرمایه است. رعایت چند نکته ساده می‌تواند زمان ترخیص کالا از گمرک را به حداقل برساند:
-
ثبت دقیق اطلاعات در سامانه EPL
کوچک‌ترین خطا در کد تعرفه یا ارزش کالا باعث توقف پرونده می‌شود. -
تهیه کامل اسناد پیش از ورود کالا به کشور
مدارک ناقص از دلایل اصلی تأخیر در گمرک است. -
استفاده از خدمات ترخیص‌کاران مجاز
تجربه آن‌ها باعث تسریع چشمگیر در مراحل می‌شود. -
پیگیری مستمر از سازمان‌های صادرکننده مجوز
بعضی مجوزها زمان‌بر هستند و باید پیش‌دستانه پیگیری شوند. -
پرداخت سریع هزینه‌های گمرکی به‌صورت الکترونیکی
پرداخت‌های سیستمی بدون خطای انسانی سرعت را بالا می‌برند. -
بررسی مستمر وضعیت کالا در سامانه EPL
اطلاع از وضعیت پرونده به جلوگیری از خطا یا برگشت پرونده کمک می‌کند. -
برقراری ارتباط مستقیم با کارشناسان گمرک
تعامل محترمانه و شفاف با کارشناسان می‌تواند در حل سریع‌تر مشکلات مؤثر باشد.
تأثیر فناوری و هوش مصنوعی در ترخیص کالا از گمرک
تحول دیجیتال در گمرک‌ها دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در آینده نزدیک، ترخیص کالا از گمرک به‌صورت تمام‌اتوماتیک و بدون دخالت انسان انجام خواهد شد. فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و بلاک‌چین نقش کلیدی در این تحول دارند.
کاربردهای فناوری در گمرک:
-
پیش‌بینی ارزش واقعی کالا با الگوریتم‌های هوش مصنوعی.
-
شناسایی کالاهای پرریسک قاچاق با تحلیل داده‌های بزرگ.
-
ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین با فناوری بلاک‌چین.
-
اتوماسیون کامل ترخیص کالا از طریق سیستم‌های خودکار.
گمرک ایران نیز در برنامه توسعه خود، پروژه «گمرک هوشمند» را با هدف کاهش زمان ترخیص و افزایش شفافیت راه‌اندازی کرده است.
پرسش‌های پرتکرار درباره ترخیص کالا از گمرک
۱. مدت زمان ترخیص کالا از گمرک چقدر است؟
بستگی به نوع کالا و کامل بودن مدارک دارد؛ در حالت عادی بین ۳ تا ۷ روز کاری طول می‌کشد.
۲. آیا بدون کارت بازرگانی می‌توان کالا ترخیص کرد؟
خیر، برای واردات تجاری وجود کارت بازرگانی الزامی است؛ مگر در موارد محدود کالاهای غیرتجاری.
۳. هزینه ترخیص کالا از گمرک چگونه محاسبه می‌شود؟
بر اساس ارزش CIF کالا، تعرفه گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض قانونی تعیین می‌شود.
۴. تفاوت ترخیص موقت و دائم چیست؟
در ترخیص موقت، کالا برای پردازش یا نمایش به‌صورت موقت وارد کشور می‌شود و پس از مدتی باید مجدداً صادر گردد.
۵. آیا امکان اعتراض به ارزیابی گمرک وجود دارد؟
بله، در صورت اختلاف، پرونده به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی ارجاع داده می‌شود.
۶. آیا سامانه EPL جایگزین کامل مراجعه حضوری است؟
تقریباً بله؛ تمام مراحل از اظهار تا پرداخت از طریق سامانه انجام می‌شود مگر در موارد خاص که ارزیابی فیزیکی لازم است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری نهایی
در این مقاله آموختیم که ترخیص کالا از گمرک فرایندی چندمرحله‌ای، تخصصی و قانونی است که نقش مهمی در تسهیل تجارت بین‌المللی دارد. موفقیت در این فرآیند نیازمند دقت در اسناد، آشنایی با قوانین، استفاده از سامانه‌های الکترونیکی و همکاری با کارشناسان حرفه‌ای است.
امروزه، دیجیتالی‌شدن و هوشمندسازی گمرک‌ها، مسیر تجارت جهانی را شفاف‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کرده است. در آینده‌ای نه‌چندان دور، ترخیص کالا در ایران نیز با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به سطح کشورهای پیشرفته خواهد رسید.